Depresyonunuz ne kadar politik?: ‘Artık siyaset konuşmak istemiyorum’

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

14 Mayıs Cumhurbaşkanlığı ve Türkiye Genel Seçimleri, Cumhur İttifakı ve ittifakın cumhurbaşkanı adayı Recep Tayyip Erdoğan’ın galibiyeti ile sonuçlandı. Millet İttifakı cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seçimi kaybetmesi ve ittifak oylarının Meclis’te çoğunluğu elde etmeye yetmemesi, muhalif seçmende büyük bir hayal kırıklığı yarattı.

TDK’ye nazaran, hayal kırıklığı ‘çok istenilen yahut umulan bir şeyin gerçekleşmeyişinden duyulan üzüntü’ olarak tanımlanıyor. Muhalif seçmenin çoğunluğunun içinde bulunduğu ruh halini, bu formda tanım etmek mümkün. Hatta hayal kırıklığının yanına yılgın, umutsuz ve telaşlı olmayı da ekleyebiliriz tahminen. Şayet siz de benzeri hisler içindeyseniz, ‘politik depresyon’ yaşıyor olabilirsiniz.

‘BİR HAFTA BOYUNCA AĞLADIM, HİÇBİR ŞEY GÜZEL GİTMEYECEK’

Dilek, 23 yaşında, bir kafede çalışıyor. Üniversite hayatını barınma sorunu nedeniyle yarım bırakmak zorunda kalmış. 14 Mayıs seçimlerinde ve ikinci çeşit cumhurbaşkanlığı seçiminde sandıklarda misyon almış. Seçim öncesi ve seçim sonrası ruh halinin büsbütün farklı olduğunu anlatıyor: “Her şey çok kıymetli. Bir kahve içerken parayı düşünmek istemiyorum. Bu nedenle esasen geleceğe dair umutsuzdum. Aslında siyasetle pek ilgilenmezdim. Fakat seçimler benim için bir dönüm noktası oldu. Heyecanlandım.”

Seçim sonuçlarını öğrendiğinde bir hafta boyunca ağladığını belirten Dilek, “Herkesten nefret ediyorum. Hiçbir şey düzgün gitmeyecek. Niçin yaşıyoruz ki? Ömrümüz kira ödemekle geçecek. Şu anda kendi meskenime çıkmak bir hayal, ‘okusam ne olacak?’ diye düşünüyorum. Ne kadar para kazanacağım ki? Hatta hiçbir vakit otomobilim bile olmayacak. Yurt dışına gitmenin hayalini bile kuramıyorum. Düşünsenize annem paklık personeli lakin o, vakti vaktinde meskenlere paklığa giderek konut sahibi olabilmiş. Benim için bu mümkün bile değil” diyor.

‘KİMSE BİZE BİR DAHA UMUT AŞILAMASIN’

‘Şu an bir çöküş içindeyiz ancak insan buna da alışıyor’ diyen Dilek, politikayı artık uzaktan takip etmekle yetindiğini lisana getiriyor. Bu noktada önümüzdeki mahallî seçimleri hatırlatıyoruz ve evvelki seçimlerde olduğu üzere misyon alıp almayacağını soruyoruz. Dilek’in karşılığı, ‘belki’ oluyor. Seçimler için hiç umudu olmadığını belirten Dilek, içinde bulunduğu ruh halinin değişmesi için orijinal birinin siyaset sahnesine çıkması gerektiğini düşünüyor. ‘Kimse bize bir daha umut aşılamasın’ biçiminde konuşan Dilek, şöyle devam ediyor: “İnsanları boşuna umutlandırmasınlar, çok kırıcı. Yani umut vermek çok daha kırıcı. Birinin kalbini kırarsın, bir halde tamir edilir. Bunlar umut veriyor ancak karşılığında hiçbir şey göremeyince paramparça oluyorsun.”

‘BU SÜREÇ BENİ SİYASETTEN ÇOK SOĞUTTU’

Didem, 28 yaşında, kendini ‘Kürt, Alevi, LGBTİQ+ birey bir kadın’ olarak tanımlıyor. Sahip olduğu bu kimlikler nedeniyle çocukluğundan bu yana politik bir birey olduğunu tabir ediyor. Yıllardır yurt dışına yerleşmek istediğini söyleyen Didem, 14 Mayıs seçimleri öncesi heyecanlandığını belirterek, “Vatandaşı olduğum ülkede, uygun kaidelerde yaşamanın tahminen de bir yolu vardır diye düşünmeye başladım. Onun karşılığı, güya bu seçim dedim kendime lakin maalesef o denli olmadı” diyor.

Didem de Dilek üzere seçimlerde faal misyon almış. Fakat seçim sonrası emeklerinin boşa gittiği hissine kapılmış: “Bu süreç beni siyasetten, politik insanlardan çok soğuttu. Bu manada çok geri çekildim. Umut etmiştim ve hayal kırıklığına uğradım. O yüzden evvel çok sinirlendim. Sonra sebep aradım, bir sürü his değişimi yaşadım. Şu an seçimlerin öncesine nazaran daha pasif bir haldeyim. Artık siyaset konuşmak istemiyorum, anlamak istemiyorum. Hiçbir mazeret dinlemek istemiyorum. Gençliğim elimden alınıyor artık.”

‘SEÇİM SONRASI SAHİPSİZ BIRAKILDIĞIMI HİSSETTİM’

Zamanla daha korkak olduğunu ve sıkışmış hissetmeye başladığını kaydeden Didem, bunu şöyle tarifliyor: “Seçimde, Fatih’te bir okulda vazife aldım ve oradaki beşerler beni çok korkuttu. Twitter’da ‘aktroller’ diye tanımladığımız insanları canlı kanlı gördüm. Benden nefret eden, beni öldürmek isteyen beşerlerle birinci sefer bu kadar yakın oldum. O yüzden biraz korktum, küçük alanıma daha çok çekildim. Yaşadığım yere daha çok sıkıştım, o denli hissediyorum. Bu yılki Onur Yürüyüşü’ne gidecektim lakin gözaltına alınmaktan korktum. Bir de ‘niye gayret ediyoruz ki, takdir eden de yok’ üzere soru işaretleri oluştu.”

Seçim sonrası yalnız ve sahipsiz bırakıldığını hissettiğini söyleyen Didem için bu ruh halinden çıkmanın tek bir şartı var; Selahattin Demirtaş’ın mahpustan çıkıp siyasete geri dönmesi… Bunun dışında siyasette kendisini hiçbir şeyin heyecanlandırmayacağını söz ediyor.

CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığının açıklandığı sırada, DÜZGÜN Parti Genel Lideri Meral Akşener’in yüz sözü tartışmalara neden olmuştu.

‘SEÇİMLERİN NE MANASI VAR?’

Ahmet, 33 yaşında. Medya dalında çalışıyor. Kendini politik bir birey olarak tanımlıyor, çünkü uzun yıllardır bir partiye üye. Seçimlerden evvel o da Didem ve Dilek üzere heyecanlandığını ve umutlandığını anlatıyor: “Çünkü iş artık ‘size karşı biz’ üzere bir noktaya gelmişti, bir varoluş çabasına dönüşmüştü.” Lakin onun da 14 Mayıs gecesinden sonra hisleri tam bilakis dönmüş. Ahmet, büyük bir karamsarlık, geleceğe karşı ümitsizlik ve öz değersizlik hissettiğini belirtiyor. Daha sonra da ‘belki usul yanlıştı’ diye düşünmeye başlamış: “‘İktidarın, yargı, medya üzere bütün kurumlarda mutlak hakimiyeti varken seçimlerin ne manası var?’ diye düşünmeye başladım.”

‘Onun bahçesinde, onun topuyla, onun oyununu oynuyoruz’ diyen Ahmet, bir yandan da ülkenin yüzde 50’ye yakının hâlâ ‘hayır’ diyebildiği için kısmen umut hissettiğini de kelamlarına ekliyor. Tekrar de bu ‘umut’ onda güçlü bir his değil. Çünkü Ahmet gerçeklere baktığında gördüğü tablodan mutlu değil: “Gençler kaçıyor ya da kaçmayı hayal ediyor. Tamam, tahminen ülkede her iki bireyden biri değişim istediğini gösterdi ancak yetmedi, yetmiyor. Muhakkak ki, bu araçlarla karşı tarafın oyununda kazanan biz olamayacağız.”

‘MUHALEFET SOLA YÖNELMELİ’

Ahmet, 14 Mayıs seçimlerinde sandıklarda misyon almak istese de sıhhat sorunları nedeniyle bunu yapamamış. Mahallî seçimler için ise misyon alıp almayacağı sorusuna, “Hiç zannetmiyorum, kırgınım, kızgınım, bir de gücümün tükendiğini hissediyorum” formunda karşılık veriyor. Ahmet, tekrar nasıl umut ve heyecan taşıyabileceğini ise şöyle anlatıyor: “Bu ülkede bugünden yarına bir şey olmayacağı aşikâr. Şimdiye kadarki sistemlerin de işe yaramadığı muhakkak. Yani sağ ile ittifak yaparak olmuyor. O yüzden daha uzun vadeli düşünülmesi gerekiyor. Tahminen iki seçim daha kazanamayacaksın lakin daha sokaklara yayılmış bir örgütlülüğün olacak. Ben muhalefetin sola yönelmesi gerektiğini düşünüyorum. Bunun dışında yakın gelecekte beni umutlandıracak bir şey olmaz.”

Uzman Psikolog Emre Aydoğan, bireylerin içindeki olumsuz ruh halinden kurtulması için sistem değişimine muhtaçlık olduğunu belirtiyor.

‘SİSTEM DEĞİŞİRSE BİREYLER BU RUH HALİNDEN ÇIKABİLİR’

Uzman Psikolog Emre Aydoğan, psikoloji literatüründe ‘politik depresyon’ kavramının var olmadığını belirterek, ABD’li ve İngiliz akademisyenlerin bu kavramı birkaç yıl evvelki makalelerinde birinci kere kullandıklarını vurguluyor. Ana akım klinik psikolojinin, bireyde olan şeyin kendisine içkin olduğu varsayımından yola çıktığını anlatan Aydoğan, “Bu bağlamda çevresel şartlar sorgulanmaz ve bunların değiştirilmesi gerekmez. Bu sebeple danışana dair problemler ve psikopatolojiler yalnızca danışanın kendinden kaynaklı meselelermiş üzere görülür, kişinin etrafa ahenk sağlaması istenir” diyor.

Politik depresyon kavramına ait birinci çalışmaların Catherine Gimbrone ve arkadaşları ile Almog Simchon ve arkadaşları tarafından gerçekleştirildiği bilgisini paylaşan Aydoğan bir başka kavramı da vurguluyor; öğrenilmiş çaresizlik… Aydoğan şöyle devam ediyor: “Seligman’ın ‘öğrenilmiş çaresizlik’ kavramı var. Bireyler, maruz kaldığı olaylar sonrası bir motivasyonsuzluk, olumsuzluk yaşıyor ve karşılaştıkları durumları, etraflarındaki olayları denetim edemeyeceklerini, bunları değiştiremeyeceklerini öğreniyorlar. Bu durumu, Türkiye’de üst üste daima tıpkı iktidarın seçilmesinden ötürü seçmenlerde ortaya çıkan fenomenlerle ilişkilendirebiliriz lakin olağan kelam konusu durum Türkiye’deki tüm seçmenleri de kapsamayabilir.”

‘TÜRKİYE, OTORİTERYEN BİR TOPLUM’

Türkiye toplumunu, uzun yıllardır birebir iktidarı seçmesi nedeniyle ‘otoriteryen’ bir toplum olarak tanımlayan Aydoğan, Hasret Dirilen Gümüş’ün, 2009 yılında yaptığı doktora tezini örnek olarak gösteriyor: “Bu tezde, ABD’deki ve Türkiye’deki üniversite öğrencileri çeşitli psikometrik özellikler açısından kıyaslanıyor. ABD’li öğrencilerin Türkiye’deki öğrencilere nazaran, daha yatay ve daha az hiyerarşik ilgilere sahip olduğu görülüyor.” Aydoğan, bu bağlamda, sağ siyasal ideolojilerin hiyerarşik bağlantıları destekleyen bir yapıya sahip olabileceğini belirtiyor.

Peki, seçimler sonrası depresif bir hale bürünen bireyler, bu his durumundan nasıl çıkabilir? Aydoğan’ın bu soruya yanıtı şu formda oluyor: “Geleneksel ana akım klinik psikoloji, bireylerde görülen semptomların, psikopatolojilerin ve aksiliklerin, içinde bulunulan toplumsal ve politik şartlardan kaynaklanabileceğini ve tüm bunlardan etkilenebileceğini nadiren dikkate alır. Ortaya çıkan durumun, şahsa ilişkin olduğu ve kişinin de çevresel şartlara uyumlanması gerektiğini söyler lakin bu durumdan çıkmaları da sistemin değişmesiyle olacak bir şey. Zira bu durum, kişinin kendisinin özel hayatından ya da zihinsel durumundan çok genele, içinde bulunulan toplumsal bağlama ilişkin bir şeydir.”

‘SEÇİMLER, SİYASAL İŞTİRAKİN NEREDEYSE TEK MECRASI OLDU’

Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi Kısmı Siyaset ve Toplumsal Bilimler Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Mete Kaan Kaynar, Millet İttifakı’nın seçimlerde önemli bir umut haline geldiğini fakat hem TBMM seçimlerinde hem de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yaşanan başarısızlığın önemli bir politik-travmaya sebep olduğunu tabir ediyor.

Türkiye’de siyasetin ‘seçimlere’ indirgenmiş olmasının bu politik-travmaya tesiri nedir? Kaynar buna karşılık olarak şunları söylüyor: “Seçimler, rastgele bir Avrupa ülkesinde seçimlere yüklenen manadan çok daha kıymetlidir. Tabir-i caizse Türkiye’de siyaset yüklü olarak siyasi partiler etrafında, seçimler ekseninde cereyan eden bir faaliyetler bütünü olarak düşünülebilir. Seçimler, siyasal iştirakin neredeyse tek mecrası; siyasi partiler de iştirakin tek sistemi olarak sunulur. Dernekler, sendikalar, meslek odaları, vakıflar, üniversiteler üzere sivil toplum ögelerinin siyasete iştirakine çok sıcak bakılmaz. İktidar yanlısı sendikalar, AKP siyasetinin uzantıları haline getirilerek etkisizleştiriliyor, muhalif sendikalar da ötekileştirilerek sistem dışına itiliyor. Anadolu beşerinin elinde de kala kala bir ‘survivor’ yarışı tadında seyrettiği ve katıldığı seçimler kalıyor.”

‘PARTİ ÖRGÜTLERİ MAHALLÎ SEÇİMLERİN KAZANILACAĞINA İNANIYOR MU?’

Kaynar, tüm bu şartlara karşın muhalefetin önümüzdeki mahallî seçimlere kadar bir ‘umut’ yaratma ihtimali olduğundan bahsediyor. Lakin bunun yaratılması için parti örgütlerine dikkat çekiyor: “Sorun bu partilerin halkta yine bir umut yaratıp yaratamamaları değil, parti örgütlerinin buna inanıp inanamadığı. Bir diğer tabir ile örneğin, CHP örgütü nitekim mahallî seçimleri kazanacağına, kazanabileceğine inanıyor mu? Elinizde gözünü maksada kitlemiş, motive olmuş, işe koyulmuş, inanmış bir ‘örgüt’ yoksa topluma bir umut vermeniz, toplumu tekrar ikna etmeniz mümkün değil. Ben şu anda muhalif parti örgütlerinde bu türlü bir inanmışlık ya da adanmışlık görmüyorum. Hatta bir adım daha atarsak CHP’de, değil toplumu, parti örgütünü bile değişime ve lokal seçimleri kazanmaya ikna edecek bir liderlik görmüyorum. Bu değişebilir. Fakat günün sonunda ufka yanlışsız baktığımızda, bu türlü bir değişime dair bir kıpırdanma gözlemlemiyoruz.”

Editörün Notu: Haberde yer alan kimi isimler, şahısların isteği üzerine değiştirilmiştir.