İktisat Dünyası: 22 Ağustos dolar egemenliğinin sonunun başlangıcı mı olacak?

Kavurucu temmuz sıcağıyla boğuştuğumuz bu günlerde Türkiye, İsveç’in NATO üyeliğini onaylayarak tarafını tekrar Batı’ya çevirmiş üzere görünürken, güney yarıküre değişik gelişmelere hamile… (Zirvenin akabinde ABD’li tanınmış gazeteci Seymour Hersh, İsveç’e NATO vetosunu kaldırması karşılığında ABD’nin Türkiye’ye “11 ila 13 milyar dolar ortasında bir IMF kredisi” kelamı verdiğini argüman etti.)

Bu gelişmelerin en kıymetlisi BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ülkelerinin altına dayalı yeni bir para ünitesi hazırlığında olması ve bu mevzudaki resmi açıklamanın 22-24 Ağustos’ta Güney Afrika’nın Johannesburg kentindeki tepede yapılacağı beklentisi…

DOLARA DAYALI SİSTEMİN ÇÖKÜŞÜNÜN BAŞLANGICI OLABİLİR

Belki de ABD Doları’na dayalı sistemin çöküşünün başlangıcı sayılacak bir gelişme olabilir bu… Gerçekten kimi saygın Amerikalı iktisat müellifleri, yatırım bankacıları bu istikamette görüş açıklıyorlar.

Kitapları Türkçede de yayımlanan eski yatırım bankacısı, avukat ve CIA, Pentagon üzere kuruluşlara danışmanlık yapmış olan James Rickards, 22 Ağustos’un ABD Doları’nın rezerv para ve değişim aracı statüsünün resmen çökeceği gün olacağını savunuyor.

‘Kur Savaşları’nın yanı sıra çok satan altı iktisat kitabının muharriri olan ve onlarca yıllık yatırım bankacılığı tecrübesine sahip James Rickards, Haziran ayında Daily Reckoning isimli iktisat sitesinde yer alan yazısında, BRICS Başkanlar Doruğu’na atıfta bulunarak, “22 Ağustos’ta memleketler arası finansta 1971’den bu yana en kıymetli gelişme açıklanacak” diye yazdı.

SON 52 YILIN EN BÜYÜK MALİ ŞOKU MU GELİYOR?

Rickards “52 Yılın En Büyük Nakdî Şoku” başlıklı yazısında, dünyanın bu jeopolitik şok dalgasına hazırlıksız olduğunu belirterek, “Yeni BRICS para ünitesinin altına bağlı olması mümkün görünüyor. Oyunu BRICS üyeleri Rusya ve Çin’in güçlü istikametlerine nazaran oynuyorlar. Bu ülkeler dünyanın en büyük iki altın üreticisidir ve en büyük altın rezervine sahip 100 ülke ortasında sırasıyla altıncı ve yedinci sırada yer alıyorlar” dedi.

Rickards, 8 Temmuz’daki tweet iletisinde ise, ABD Lideri Joe Biden’ın artık dünya çapında tarihi bir figür olduğunu belirterek, “Doları yok etti, kolay bir iş değil. BRICS’in altına bağlı para ünitesinin, etaplı olarak uygulanmak üzere 22 Ağustos’ta sunumu yapılacak. Şanghay İşbirliği Örgütü, BRICS ile birleşecek; başkaları da katılacak. Dolar hala değerini koruyacak fakat marjinal olacak. Yeterli iş, Joe” diye devam etti.

‘ZENGİN BABA, FAKİR BABA’NIN MUHARRİRİ KİYOSAKİ: DOLAR ÖLECEK, ALTIN, GÜMÜŞ VE BITCOIN ALIN

Sadece Rickards değil bir öteki finans uzmanı ve müellif Robert Kiyosaki de tıpkı görüşte… 109’dan fazla ülkede 32 milyon satan bir öteki iktisat kitabı ‘Zengin Baba Fakir Baba’nın muharriri, ferdî finans danışmanı ve finans eğitmeni Robert Kiyosaki, BRICS ülkelerinin altına dayalı bir para ünitesi başlatmasıyla ABD Doları’nın öleceği konusunda ikazda bulundu.

Kiyosaki, 11 Temmuz günü attığı bir tweet’te, BRICS ülkelerinin Ağustos’taki dorukta altına dayalı bir para ünitesi ilan etmelerini beklediğini ve bu nedenle doların öleceğini ve trilyonlarca doların ABD’ye geri döneceğini varsayım etti. Ünlü müellif, yatırımcılara tavsiye olarak altın, gümüş ve bitcoin almaları gerektiğini vurguladı ve enflasyonun tavan yapacağını da kelamlarına ekledi.

YENİ PARA ÜNİTESİ HAKKINDA RESMİ BİR AÇIKLAMA ŞİMDİ YOK

Yeni BRICS para ünitesine ait beklenti, Rus haber kuruluşu RT‘nin BRICS bloğunun altına dayalı bir para ünitesini uygulamaya hazırlandığını belirten bir haberinin akabinde arttı. Resmi duyurunun 22-24 Ağustos’ta yapılması planlanan başkanlar doruğunda yapılması bekleniyor.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise, 25 Ocak’ta yaptığı açıklamada, Ağustos doruğunda ortak bir para ünitesi kurulması konusunun ele alınacağını söylemişti.

Ancak, hiçbir BRICS yetkilisinin hala yeni para ünitesi ile ilgili bir açıklama yapmadığını da belirtmek gerekiyor. Kimi yorumcular ise, BRICS tepesinde üye ülkelerin ortak bir ticaret para ünitesi oluşturulmasını tartışacağını lakin bu fikrin uygulanmasıyla ilgili somut bir adım atılmasının beklenmediğini savunuyor.

DOLARSIZLAŞMA YAYGINLAŞIYOR, MERKEZ BANKALARI ALTINA YÜKLENİYOR

Bu gelişmeyle global iktisatta düzgünce gündemde olan dolarsızlaşma eğilimi hakikaten yeni bir ivme kazanabilir. Dolardan kaçışın sürat kazandığı hepimizin malumu…

Hindistan 18 ülkeyle kendi para ünitesi Rupi üzerinden ticaret yapıyor. Çin, Suudi Arabistan’dan petrol ithalatını yuan ile gerçekleştiriyor. Daha büyük hacimlisi ise; BRICS’in iki iştirakçisi, iki dev iktisat Çin ve Brezilya ulusal para üniteleriyle ticaret yapmaya başladılar. İki ülke ortasındaki ticaret hacmi 150 milyar dolar.

Ayrıca, son yıllarda merkez bankaları, rezervlerini dolardan uzaklaştırmak için tarihi bir süratte altın alıyorlar. Bu nedenle altına dayalı bir para ünitesi, bu süreçteki bir sonraki evrim diyebiliriz.

Altın dayanaklı BRICS para ünitesi altın fiyatlarına değerli takviye sağlayacaktır. Altın fiyatları geçen hafta, ABD’de enflasyonun düştüğü verisinin tesiriyle ons başına 32 dolarlık artışla 1.964 dolara çıkarken, ABD doları son 15 ayın en düşük düzeyine indi. Kimi uzmanlar ise gelişmelerin altına tesirinin piyasada hissedilmesinin vakit alacağını düşünüyor. Lakin, altının onsunun 5 bin dolara gümüşün 500 dolara çıkacağını savunanlar var.

Dünya Altın Kurulu’nun datalarına nazaran, 2022 yılında ve bu yılın birinci çeyreğinde en çok altın satın alan iki ülke Türkiye ve Çin oldu. Kelam konusu 15 ayda Türkiye 177.8 ton, Çin ise 120 ton altın satın aldılar. Son 5 yılda en çok altını 460 ton ile Rusya aldı. Rusya’nın akabinde 340 ton ile Türkiye geliyor. Çin 238, Hindistan 161, Kazakistan 127 tonla birinci beş sırada bulunuyor.

MERKEZ BANKALARI LONDRA’DAKİ ALTINLARINI KENDİ ÜLKELERİNE TRANSFER EDİYOR

Ukrayna’nın işgalinden sonra Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımları göz önünde bulunduran birçok merkez bankası da altınlarını korumak için ülkesine getiriyor. Birçok merkez bankası ve devlet varlık fonu, altın rezervlerini Londra ve öteki Batılı ülkelerdeki denizaşırı kasalarda tutuyor lakin yaptırımlar ve güvenlikle ilgili kaygılar nedeniyle, “benim altınım benim konutumda olsun” kanısıyla ülkelerine transfer ediyor.

Invesco isimli yatırım idare şirketinin anketine nazaran, merkez bankalarının “önemli bir bölümü” ABD ve öbür Batılı ülkelerin Rusya’nın 650 milyar dolarlık altın ve döviz rezervlerinin yaklaşık yarısını dondurmasına ait kaygılarını lisana getirdi ve ankete katılan bankaların yüzde 68’i altın rezervlerini ülke hudutları içinde tuttuklarını söyledi. Bu durum 2020’den bu yana yüzde 50’den fazla artış gösterdi.

YENİ ÜYELERLE DAHA DA BÜYÜYECEK BRICS, DÜNYA İKTİSADININ DÖRTTE BİRİNİ TEMSİL EDİYOR

BRICS, bu haliyle bile Batı dünyası için ölümcül bir tehdit…

BRICS üyesi ülkeler Dünya nüfusunun yüzde 42’sini temsil ederken, global gayrisafi yurtiçi hasıladan (GSYİH) yüzde 26, global ihracattan ise yüzde 18 hisse alıyorlar. BRICS’in toplam GSYİH’sı G7 ülkelerinin toplamından daha fazla.

Satın alma gücü paritesine nazaran ise, dünya iktisadının yüzde 31.5’i… İran ve Arjantin’in de eklenmesiyle bu yüzde 33’e yükselecek. Bu çok büyük bir potansiyel ve birçok uzmanın dediği üzere; bir rezerv para ünitesi çıkarmak için katiyen kâfi.

BRICS’e katılmak isteyen çok sayıda ülke var. Cezayir, Arjantin, İran ve Mısır katılmak için resmi müracaatta bulundu. Üyeliği düşünen ülkeler ortasında; Afganistan, BAE, Bahreyn, Bangladeş, Belarus, Endonezya, Kazakistan, Meksika, Nikaragua, Nijerya, Pakistan, Senegal, Sudan, Suudi Arabistan, Tayland, Tunus, Uruguay, Venezuela ve Zimbabve var.

POTANSİYEL ÇOK BÜYÜK; RİCKARDS İLE KİYASOKİ HAKLI GALİBA…

Ayrıca, BRICS’in bankası da var: Yeni Kalkınma Bankası (New Development Bank) 2015’te kuruldu. Beş kurucu ülkede 96’dan fazla projede 33 milyar dolar kredi sağladı.

Bangladeş, Mısır, BAE ve Uruguay bu bankaya 2021’de katıldı. 30’dan fazla ülkenin de bu bankaya katılma başvurusu var. Hem BRICS’e hem de bankaya iktisadı güçlü birtakım ülkelerin Ağustos doruğunda resmi iştirakinin gerçekleşeceği ve bu manada bir gövde gösterisinin kelam konusu olacağı belirtiliyor.

Ülkeler ortasındaki sinerji potansiyeli de çok büyük. Şu anda global petrol üretiminin yüzde 26’sını ve çelik üretiminde kullanılan demir cevheri üretiminin yüzde 50’sini üretiyorlar. Global mısır üretiminin yüzde 40’ını ve buğday üretiminin yüzde 46’sını yapıyorlar.

Bunların hepsinin yeni rezerv para ünitesiyle alınıp satıldığını düşünün; Rickards ile Kiyasoki haklı galiba…

TÜRKİYE, GRİ LİSTEDEN ÇIKMAK İÇİN UĞRAŞIYOR

Peki bu ortada Türkiye ne yapıyor? Kara para aklama ve terörizmin finansmanı konusunda yükümlülüklerini yerine getirmediği gerekçesiyle, Ekim 2021’de Mali Hareket Vazife Gücü (FATF) tarafından alındığı “gri listeden” çıkmak için eksiklerini gidermeye çalışıyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, FATF tarafından belirlenen 7 eksiklikten 5’inin giderildiğini, kalan 2 eksiklikle ilgili çalışmaların sürdüğünü söyledi. Şimşek, gri listede yer almanın sermaye akışının azalmasına ve sendikasyon kredilerinde maliyet artışına neden olduğunu söyledi.

Gri listede Türkiye ile birlikte yer alan ülkelere bakalım: Arnavutluk, Barbados, Burkina Faso, Kamboçya, Cayman Adaları, Haiti, Jamaika, Ürdün, Mali, Malta, Fas, Myanmar, Nikaragua, Pakistan, Panama, Filipinler, Senegal, Güney Sudan, Suriye, Uganda, Yemen ve Zimbabwe.

Türkiye’nin çok acil paraya muhtaçlığı var, onun için bu gri listeden çıkmaya çalışılıyor. Seymour Hersh’in IMF’den 13 milyar dolar kredi savını da hatırlayın.

YABANCI SERMAYE ÇEKEMİYORUZ, 27’İNCİ SIRADAYIZ

Bu tıp listelerde yer almanın Türkiye’ye giren yabancı kaynak ölçüsünü etkilediği bir gerçek. Kelamı tahminen de dış kaynakların en verimlisi olan direkt yabancı yatırımlara getireceğim. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 2023 Dünya Yatırım Raporu’nu yayımladı.

Küresel olarak 2022’de yabancı direkt yatırımlar, 2021’deki sıçramanın akabinde yüzde 12 azalarak 1.3 trilyon dolar oldu.

Rapora nazaran, Türkiye 2022’de tekrar en fazla direkt yabancı yatırım çeken 20 ülke ortasında yer alamadı, çektiği 12.9 milyar dolar yabancı yatırımla 27’inci sırada yer aldı. Toplam yatırımların yalnızca yüzde 1’i…

Türkiye, Malezya, Vietnam, Arjantin, Kolombiya’nın gerisinde kalırken, Singapur 141, Hindistan 49, İsrail 28, BAE 23 milyar dolar yabancı yatırım girişiyle dikkat çekti.

Sermaye ürkektir, inançlı ortamları sever. Adalette de iktisatta de… Kara para konusunda bile kuşkulu ülkeler arasındaysan bu kadar olur.

DÜŞEN ENFLASYON WALL STREET’E MORAL VERDİ

ABD iktisadında durumlar yeterli üzere… 12 aydır arka arda gerileyen enflasyon son 27 ayın en düşük düzeyine indi. Haziran ayında tüketici enflasyonu yüzde 3’e, üretici enflasyonu da yüzde 0.1’e düştü. Tüketici enflasyonu geçen yıl Haziran ayında yüzde 9.1’di. Düşen enflasyon, güçlü istihdam ve yükselişteki borsalar sayesinde tüketicinin iktisada olan inancı de Eylül 2021’den bu yana en yüksek düzeyine çıktı.

Enflasyondaki düşüşün akabinde ABD Merkez Bankası’nın (FED) bu ay yapacağı toplantıda siyaset faizini 25 baz puan daha artırarak yüzde 5-5.25 aralığına çıkarması, yılın kalan kısmında faiz artışına gitmemesi bekleniyor.

ALTIN VE GÜMÜŞ SIÇRADI, GÜMÜŞ YILBAŞINDAN BERİ YÜZDE 38 KAZANDIRDI

İşte bu nedenlerle geçen hafta altın ve gümüş fiyatları sıçrama yaptı. Altının onsu 1.964, gümüşün onsu 25 dolara çıktı. Yılbaşından bu yana gümüş yüzde 38, altın yüzde 15 arttı.

Wall Street’te ise keyifler pek yerinde, 17 Mart’tan bu yana en uygun hafta geride kaldı. Dow Jones endeksi haftayı yüzde 1.8, S&P 500 yüzde 2.4 ve Nasdaq yüzde 3.7 yükselişle kapadı. S&P 500 endeksi yılbaşından beri yüzde 17.5 arttı. Borsayı üst çeken teknoloji şirketlerinin performansı ise dayanılmaz. Yılbaşından bu yana NVDIA yüzde 215, Meta yüzde 160, Tesla yüzde 126 arttı.

Bir orta paragraf verelim. Bu optimist havaya aldanmayalım. ABD iktisadı bir borç bombasının üzerinde… Ulusal borcu 31.4 trilyon dolar. Borçların GSYİH’ya oranı 2000’de yüzde 58 iken, artık yüzde 123’e çıktı. Borcun faizi 852 milyar dolar. Bir Türkiye ekonomisi…

MERKEZ BANKASI FAİZ KARARINI AÇIKLAYACAK, BEKLENTİ 5 PUAN…

Bu hafta gündem ağır… En kıymetlisi Perşembe günü Merkez Bankası’nın vereceği faiz kararı. TCMB’nin siyaset faiz oranını 500 baz puan artırarak yüzde 20’ye yükseltmesi bekleniyor. Geçen hafta Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi yüzde 4 artışla 6.437 puana yükselerek tarihi bir rekor kırdı.

Bu hafta ABD’de Bank of America, Morgan Stanley, Goldman Sachs, IBM, Netflix, Tesla ve Johnson & Johnson üzere çok kıymetli şirketlerin ikinci çeyrek bilançoları açıklanacak. Bilançolar Wall Street’in istikametini tayin edecek. Ayrıyeten sanayi üretimi, perakende satışlar, konut satışları ve haftalık işsizlik müracaatları üzere bilgiler de izlenecek.

Diğer yandan Avrupa’da gözler açıklanacak enflasyon bilgilerine ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) Lideri Christine Lagarde’ın açıklamalarına çevrildi. Lagarde’nin “faiz artışına devam” sinyali vermesi bekleniyor. Bu gelişmeler ışığında geçen hafta Euro, dolara karşı yüzde 2.4 bedel kazanarak 1.10 dolar düzeyinden 1.1228 dolara çıktı. Bu, Kasım 2022’den bu yana en güçlü haftalık yükselişti.