Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik meseleler ve yüksek enflasyon sayıları, kitap fiyatlarına da yansımış durumda. Bilhassa LGS, YKS, KPSS ve ALES üzere imtihanlara hazırlık sürecinde öğrencilerin en çok muhtaçlık duyduğu kaynak kitapların fiyatları son vakitlerde önemli bir artış gösterdi. Bu durum, birçok öğrencinin bu kitaplara ulaşmasını zorlaştırırken, eğitimde fırsat eşitsizliğini de beraberinde getiriyor.
Sınavlara hazırlık kitaplarının kitapçılarda ve internet satış mağazalarında fiyatları ufak değişiklikler gösterse de genel olarak tablo birebir. Tek bir kitabın fiyatı 500 TL’yi geçebiliyor. Kitap fiyatlarındaki bu artışın nedenleri ortasında, döviz kurlarındaki yükseliş, kâğıt ve baskı maliyetlerindeki artış üzere faktörler gösteriliyor. Bu durum hem yayınevlerini hem imtihana hazırlananları hem de özel eğitim kurumlarını sıkıntı durumda bırakıyor.
‘BU KİTAPLARI ALABİLMEK İÇİN GÜNÜBİRLİK İŞLERDE ÇALIŞTIM’
Turan Atiş, geçtiğimiz hafta sonu düzenlenen Kamu İşçisi Seçme Sınavı’na (KPSS) girenlerden. Bir yılını bu sınavı kazanıp memur olarak atanmaya adayan Atiş, kaynak kitap satın alabilmek için geceleri bir oyun salonunda çalışmak zorunda kaldığını söylüyor. “Biz o kitapları alamıyoruz, yalnızca bakabiliyoruz. Ben bu kitapları alabilmek için günübirlik işlerde çalıştım. Geceleri bir oyun salonunda çalışıyordum. İşe gece saat 22.00’de gidip, sabah 10.00’gibi çıkıyordum. 300-400 TL kazanmışsam, gidip onunla da kitap alıyordum. Hafta sonunu da ikiye ayırıyordum. Cumartesi günleri işe gidiyordum, pazar günleri ders çalışıyorum. Geçtiğimiz hafta sonu sınava girdim. Eğer sınavı kazanamazsam harcamış olduğum para tahminen boşa gitmiş olacak ve tekrardan imtihana hazırlanmaya başlayacağım. Fakat bu kere kitaba verdiğim para, iki katına çıkmış olacak.”
2024 yılında Liselere Geçiş Sistemi (LGS) imtihanına yaklaşık 1 milyon öğrenci, Yüksek Öğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) yaklaşık 3 milyon öğrenci, lisans ve ön lisans seviyesindeki KPSS oturumlarına ise 3 milyona yakın memur adayı katıldı. Milyonlarca adayın birbiriyle yarışmak zorunda kaldığı bu imtihanlara hazırlık sürecinde, kaynak kitaplar büyük bir rol oynuyor. Fakat maddi durumu el vermediği için bu kitapları alamayanlar, rakiplerinin gerisinde kalabiliyor.
‘BU KİTAPLARI ALAMAYAN ÖĞRENCİLER REKABET EDEMİYOR’
Eğitimci Lokman Tekin de bu fırsat eşitsizliğine dikkat çekiyor: “Bazı öğrenciler bu kitapları alabilirken, kimileri alamıyor. Öğrenciler birçok farklı yayının kaynaklarını kullanıp imtihana hazırlanması gerekirken, birden fazla vakit en fazla iki yayına erişebiliyor. Öğrenciler ortasında önemli bir rekabet farkı ortaya çıkıyor. Bu kitapları alamayan öğrenciler rekabet edemiyor. Bu durum, son vakitlerde çok keskin bir çizgi olarak ortaya çıkıyor.”
‘BİR KİTABIN FİYATI, YIL İÇİNDE 4 KATINA ÇIKABİLİYOR’
Bir özel kursun da yöneticisi olan Tekin, kaynak kitap fiyatlarındaki artışın kurs ve özel okulları da sıkıntı durumda bıraktığını söylüyor: “Kaynak kitaba yılda birkaç kere artırım geliyor. Sene başında anlaştığımız kaynak kitabın fiyatı, yıl içinde dört katına kadar çıkabiliyor. Kaynak, yalnızca kitap değildir. Öğrencinin kullanmış olduğu kâğıt bile kaynak olarak bedellendiriliyor. Bunların tümünün fiyatında çok önemli oranlarda yükseliş var. Bu sorun özel okulları ve kursları da etkiliyor. Daha evvel bu kurumlar öğrencilerine 30 kitap veriyorken, bunun sayısı yarıya kadar düşmüş oluyor. Öğrenci, geri kalan yarısını da ayrıyeten almak zorunda kalıyor. Bu durum hem kurumlar için hem de öğrenciler için farklı bir külfet.
Peki kitap fiyatlarındaki bu artışın sebebi ne? Bu sorunun cevabını Türkiye Yayıncılar Birliği İdare Heyeti Lideri Kenan Kocatürk veriyor. Kocatürk, bir kaynak kitabın, yayınevindeki hazırlık etabından baskı sürecine, dağıtım sürecinden raflardaki yerini alıncaya kadar uzanan kıssasını anlatıyor.
FİYAT ARTIŞINI NEDENİ: DIŞA BAĞIMLILIK
Kocatürk, kitap fiyatlarını en fazla etkileyen ögelerden birinin kâğıt ve baskı teknolojisinde dışa olan bağımlılık olduğunu söylüyor. Fakat sadece bununla da hudutlu kalmıyor. İçeriklerin telif fiyatları, grafik ve tasarım maliyeti, lojistik, işçi sarfiyatları ve daha fazlası kitap fiyatlarının daima olarak artmasına tesir ediyor.
Kocatürk bu durumu şöyle açıklıyor: “Yayıncıların en çok zorlandığı şey kitap fiyatlarını belirlemektir. Bugün Türkiye’nin kâğıt üretimi yok. Kağıtlarımızın hepsi ithal. Matbaada kullanılan kalıp ve boya üzere gereçler de ithal. Yani hepsi dövize bağlı. Öte yandan personellik maliyetleri, elektrik, vergiler ve öteki birçok maliyet kalemi uçmuş durumda. Bizim döviz bazında maliyetlerimiz yüzde 85 artarken, kitap fiyatlarında tekrar döviz bazında yüzde 15’lik bir gerileme oluyor.”
‘NEDEN KÂĞIT SANAYİSİNDEN VAZGEÇTİ BU ÜLKE?’
Kâğıtta fiyat artışının en kıymetli sebebinin, özelleştirmeler olduğunu söyleyen Kocatürk, “Özelleştirilen 13 tane kâğıt fabrikasından yalnızca 3 tanesi kâğıt üretiyor. Geri kalanların makinaları, emlakı satılmış. Neden kâğıt sanayisinden vazgeçti bu ülke? Bu türlü bir yapının içinde, kitap fiyatların yükselmesi konusu, bence en son konuşulması gereken husustur. Hani ‘yerli ve ulusal ekonomi’ diyoruz ya, ben o denli bir iktisat görmüyorum. Evvelce, matbaalarla yıllık muahede yapıyorduk. Lakin artık her hafta maliyetler değişiyor. Bu yüzden her bir kitabı bastığımızda ayrıyeten anlaşıyoruz.”
KİTABIN SEYAHATİ: HER ADIMI MALİYET
Kocatürk’ün verdiği bilgiye nazaran; basılacak olan bir kitap, sınava hazırlık kitabı ise bunun için daha evvel çıkmış sorulara da muhtaçlık duyuluyor. ÖSYM tarafından düzenlenen bu imtihanlara ilişkin çıkmış sorular, yüksek bedeller karşılığında tekrar ÖSYM’den para ile satın alınıyor.
Kitapta kullanılacak olan fotoğraf, fotoğraf, grafik, tablo ve başka görsel gereçler için de eser sahiplerine farklı ayrı ödemeler gerçekleştiriliyor. Kapak tasarımı da tamamlanan kitap baskıya girdiğinde ise daha yüksek bir maliyetle karşılaşılıyor.
Baskısı tamamlanan kitaplar, dağıtım firmaları tarafından kitapçılara ulaştırıyor. Lakin bu süreçte hem dağıtım firmalarının kâr hissesi üzerine ekleniyor hem de lojistik masrafları da tekrar kitabın üzerine bindiriliyor.
Nihayetinde bir kitap rafa ulaştığında, bu sefer kitapçının kâr hissesi üzerine ekleniyor. Bu kâr hissesi, birden fazla vakit önerilen satış fiyatının üzerine de çıkabiliyor. Bunda da asıl etken, yüksek kira fiyatları, faturalar, işçi sarfiyatları, vergiler ve öteki maliyetler oluyor.
Yani bir kitap hazırlandığı andan raftaki yerini alana kadar, her etapta üzerine maliyet ve kâr hisseleri ekleniyor. Durum bu türlü olunca, yayınevinden çıkıp kitapçıya kadar gelen bir kaynak kitabın fiyatı üç katına ulaşabiliyor.
MÜFREDAT DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİSİ
Öğrenciler ve veliler kadar yayınevleri de güç günler geçiyor. Bunun en büyük nedenleri ortasında müfredat değişiklikler yer alıyor. Kocatürk, bu durumun yayınevleri üzerinde yarattığı olumsuz etkiyi şu halde anlatıyor: “Bu iktidar periyodunda birçok kere müfredat değişikliği oldu. Birebir iktidar döneminde… Bu ne demektir biliyor musunuz? Bakın, 2018 yılında üniversitelere giriş imtihan sistemi değişti. 100 milyon kitap çöpe gitti. Bunun ülke iktisadına verdiği ziyanı düşünün. Eğitim yayıncıları, daima ‘müfredat değişirse’ korkusu taşıyorlar. Artık 1, 5 ve 9’uncu sınıfların müfredatı değişti. Yakında hepsinin değişecek. Düşünsenize kaosu… Bu yeni müfredata nazaran, tekrardan kitap yazılacak, basılacak ve piyasaya sunulacak.”
Artan maliyetlerin yayınevi çalışanlarını da güç durumda bıraktığına dikkat çeken Kocatürk, Türkiye’nin en entelektüel, en kültürlü insanları yayıncılık bölümünde çalışıyor. Lakin maalesef, minimum fiyatın bir tık üzerinde maaş alıyorlar. Yayıncılık, bir içerik üretme işidir işin bu kısmının çok göz gerisi edildiğini düşünüyoruz” diyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın atama ve misyondan alma kararları yayımlandı
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.