Beşiktaş Belediye Lideri İstek Akpolat, Suudi Arabistan Başkonsolosluğu’nun da bulunduğu Akasyalı Sokağının isminin değiştirilerek Fahrettin Paşa Sokağı yapılacağını açıkladı. Fenerbahçe ve Galatasaray ortasında oynanacak Muhteşem Kupa final müsabakasındaki ‘Atatürk’ krizinin akabinde İstek Akpolat, toplumsal medya hesabından şu paylaşımı yaptı:
“Değerli komşularım, Birinci Dünya Savaşı’nda güç şartlarda Medine’yi kutsal topraklarımızı 2 yıl 7 ay muvaffakiyetle savunan vatansever Çöl Kaplanı Fahreddin Paşa’nın ismini Belediye Meclisimize sunacağımız önerge ile Suudi Arabistan İstanbul Başkonsolosluğu’nun bulunduğu Akasyalı Sokağa vereceğiz. Sokağımızda birebir vakitte Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ve Fahreddin Paşa’nın özel bir görsel alanı olacak.”
FAHREDDİN PAŞA KİMDİR?
AA’nın Ömer Fahreddin Türkkan’ın vefatının 72. yılında derlediği haberde şu sözler yer aldı:
1868’de, bugün Bulgaristan hudutları içerisindeki Rusçuk’ta dünyaya gelen Fahreddin Paşa’nın babası Mehmed Nahid Efendi, annesi Fatma Adile Hanım’dır.
Asıl ismi Ömer olan, Soyadı Kanunu’ndan sonra Türkkan soyadını alan Fahreddin Paşa, 93 Harbi’nden sonra ailesiyle İstanbul’a geldi, 1888’de Harp Okulu’nu, 1891’de kurmay subayların yetiştirildiği okul olan Erkan-ı Harbiyye’yi bitirdi ve kurmay yüzbaşı olarak orduya katıldı.
Balkan Savaşı sırasında misyon aldığı Çatalca savunmasındaki başarısıyla Edirne’nin geri alınmasında rol oynayan Fahreddin Paşa, Osmanlı Devleti 1914’te 1. Dünya Savaşı’na girdiği vakit miralay rütbesiyle 4. Ordu’ya bağlı 12. Kolordu kumandanı olarak Musul’da bulunuyordu.
Fahreddin Paşa, 25 Kasım 1914’te mirlivalığa terfi ettirildi.
26 Ocak 1915’te 12. Kolordu’daki misyonunun yanı sıra 4. Ordu kumandan vekilliğine getirilen Fahreddin Paşa, tıpkı periyotta birçok Ermeni ayaklanmasını bastırdı.
Bu sırada İngilizler’le anlaşan Mekke Şerifi Hüseyin’in isyana hazırlandığı haberinin alınması üzerine Fahreddin Paşa, 4. Ordu kumandanı Cemal Paşa tarafından 28 Mayıs 1916’da Medine’ye gönderildi.
Medine’ye ulaşan Fahreddin Paşa, Şerif Hüseyin’in birkaç gün içinde isyan edeceğini Cemal Paşa’ya bildirdi. Şerif Hüseyin ve dört oğlu, 3 Haziran 1916’da Medine etrafındaki demiryolunu ve telgraf çizgilerini tahrip ederek isyanı başlattılar. 5-6 Haziran gecesi Medine karakollarına saldırdılarsa da Fahreddin Paşa’nın aldığı önlemler sayesinde geri püskürtüldüler.
Başlangıçta asilerin sayısı 50 bin, bütün Hicaz bölgesindeki Osmanlı askerinin sayısı 15 bin civarındaydı. Fahreddin Paşa çabucak karşı harekata başlayarak 27 Haziran 1916’da Bi’riali, el-İlave, Bi’rimaşi mevkilerindeki asileri mağlubiyete uğrattı.
Arkasından Fahreddin Paşa, 15 Temmuz 1916’da yeni birliklerle destek edilen Hicaz Kuvve-i Seferiyyesi kumandanlığına tayin edildi.
Asiler, Mekke Valisi Galib Paşa’nın tedbirsizliği sebebiyle 9 Haziran’da genel hücuma geçerek 16 Haziran’da Cidde’ye, 7 Temmuz’da Mekke’ye, 22 Eylül’de de Taif’e girdiler.
Fahreddin Paşa’nın savunduğu Medine dışındaki çabucak bütün büyük merkezler asilerin eline geçti. Bu sırada Kanal Harekatı bütün şiddetiyle devam ettiğinden Hicaz’a asker gönderilemiyordu.
Fahreddin Paşa, elinde bulunan son derece kısıtlı imkanlarla Medine’yi 2 yıl 7 ay boyunca kenti müdafaa etti.
Önce Medine ve etrafında bir güvenlik sınırı oluşturmak için Aşar Boğazı, Bi’riderviş, Bi’riabbas ve Bi’rireha mevkilerini asilerden temizleyen Fahreddin Paşa, 29 Ağustos 1916’da Medine etrafında 100 kilometrelik bir emniyet şeridi meydana getirilmiş oldu.
Fahreddin Paşa, Medine’yi savunabilmek için İstanbul’dan devamlı destek kuvveti istiyor, Osmanlı hükümeti de onun isteklerine yanıt verebilecek durumda olmadığını bildiriyordu.
Osmanlı hükümetinin Hicaz’ı kısmen boşaltma kararı alması üzerine Fahreddin Paşa, rastgele bir yağmaya karşı Medine’de Hz. Peygamber’in mezarında bulunan kutsal emanetlerin İstanbul’a nakledilmesini teklif etti. Sorumluluk kendisinde olmak kaidesiyle teklifi hükümet tarafından kabul edildi.
Fahreddin Paşa bir komite kurarak tek tek denetim ettirdiği 30 kesimden oluşan kutsal emanetleri 2 bin askerin muhafazası altında İstanbul’a gönderdi.
Bedeviler, Şerif Hüseyin ve İngiliz’lerin safına geçince Medine’yi Suriye’ye bağlayan demiryolunun korunması güçleşti. Meşhur İngiliz casusu Lawrence demiryolu boyunca dolaşarak rayları dinamitle parçalattı.
Çölün ortasında etraf ile irtibatı kesilmiş bir kale durumuna gelen ve iaşesi de azalan Medine’nin tahliyesine karar verildi. Mekke Buyruğu Şerif Haydar Paşa ve 3-4 bin kişilik yerli halk Medine’den ayrıldı.
Fahreddin Paşa, elinde kalan az sayıdaki kuvvetle hem bu çöl yolunu hem de Medine’yi müdafaaya devam etti. Ancak Hicaz demiryolunun Medine’ye yakın olan Tebük-Medain ortasındaki Müdevvere İstasyonu’nun düşman eline geçmesinden sonra Medine Kalesi isyancılar tarafından kuşatıldı.
Hiçbir yerden yardım alamaz duruma gelen kentte kalmış olan halk ve asker ortasında açlık ve hastalık karar sürmeye başladı. Bu güç koşullara karşın Fahreddin Paşa kentin müdafaasını sürdürdü hatta kuşatmadan evvel kaleyi tahliye etmesini teklif eden İstanbul hükümetine, “Medine Kalesi’nden Türk bayrağını ben kendi elimle indiremem, şayet kesinlikle tahliye edecekseniz buraya öbür bir kumandan gönderin.” karşılığını verdi.
Fahreddin Paşa ve askerleri bir taraftan düşmanla, öteki taraftan açlık ve hastalıkla gayret ederken İngilizlere karşı 2. Kanal Harekatı felaketle sonuçlandı, Filistin elden çıktı ve en yakın Osmanlı kuvvetleri Medine’den 1300 kilometre uzakta kaldı.
Bu sırada Osmanlı Devleti mağlup oldu ve 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ni imzaladı. Mütarekenin 16. unsuruna nazaran teslim olması gereken Fahreddin Paşa buna yanaşmadı. istanbul Hükümeti’nin Mondros Mütarekesi’ni bildirim etmek üzere gönderdiği yüzbaşıyı hapsederek İstanbul’u karşılıksız bıraktı.
Bir yandan İngilizler, bir yandan Medine’yi kuşatmış olan Şerif Hüseyin’in kuvvetleri Medine’nin bir an evvel teslim edilmesini istedilerse de Fahreddin Paşa bu isteklerine karşılık vermedi. Babıali İngilizler’in de baskısı üzerine bu kere padişahın imzasını taşıyan bir teslim buyruğunu Adliye Nazırı Haydar Molla ile Medine’ye gönderdi. Fahreddin Paşa bu buyruğu de dinlemedi. Askerlerin birçoklarının hasta olmasına, cephane, ilaç ve giyecek stoklarının bitmesine karşın direnmeyi sürdürdü. Fakat sonunda kendi subaylarının da baskısı ile teslim olmaya istek gösterdi.
Kabul edilen teslim koşullarının başında, kumandan Fahreddin Paşa’nın 24 saat içinde Haşimi kuvvetleri karargahında konuk edileceği sözü yer aldığı halde Fahreddin Paşa Ravza-i Mutahhara (Hz. Muhammed’in mezarından minberine kadar olan yer) yakınındaki bir medreseye giderek yatağına girdi ve bir yere gitmeyeceğini bildirdi. Lakin 10 Ocak 1919’da kendisiyle görüşmeye gelen kumandan vekili Necib Beyefendi ve etrafındakiler tarafından tutulup Haşimi karargahında hazırlanmış olan çadırına götürüldü.
Şerif Abdullah’ın kuvvetleri antlaşma mucibince 13 Ocak 1919’da Medine’ye girdi. Böylelikle Mondros Mütarekesi’nden 72 gün sonra Medine teslim edilmiş oldu.
İngilizler tarafından “Türk kaplanı” ve “Çöl Kaplanı” diye isimlendirilen Fahreddin Paşa, 27 Ocak’ta savaş esiri olarak Mısır’a gönderildi, 5 Ağustos’ta Malta’ya sürgün edildi, sürgün sırasında, savaş hatalılarını yargılamak üzere işgalci devlet tarafından İstanbul’da kurdurulan ve liderinden ötürü halk ortasında Nemrud Mustafa Divan-ı Harbi ismi verilen mahkemece vefata mahkum edildi. Lakin Fahreddin Paşa, Ankara hükümetinin uğraşlarıyla 8 Nisan 1921’de Malta’dan kurtuldu, Berlin’de karşılaştığı Enver Paşa’nın daveti üzerine Moskova’ya geçti, burada İslam İhtilal Cemiyetleri İttihadı Kongresi’ne iştirak etti.
24 Eylül 1921’de Ulusal Çaba’ya katılmak için Ankara’ya gelen Fahreddin Paşa, 9 Kasım 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Kabil elçisi olarak tayin edildi ve Türk-Afgan dostluğunun gelişmesinde değerli rol oynadı.
12 Mayıs 1926’da misyonunun sona ermesi üzerine yurda dönen Fahreddin Paşa, 5 Şubat 1936’da Türk Silahlı Kuvvetleri’nden tümgeneral rütbesiyle emekliye ayrıldı, 22 Kasım 1948’de vefat etti. Fahreddin Paşa’nın naaşı Aşiyan Mezarlığı’nda defnedildi. (HABER MERKEZİ)
Galatasaray ve Fenerbahçe’yi karşılamak isteyenler için toplu taşıma seferleri uzatıldı
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. Detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.