Toplumsal medya fenomeninin ‘sür’ dediğini bedenine sürme

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Hoşluk merkezleri olan ve kendi kozmetik eserlerini satan toplumsal medya fenomenlerinden Dilan Polat ve eşi Engin Polat’ın kara para aklama argümanıyla tutuklanması gözleri, kelam konusu eserlere çevirdi. Fakat yalnızca Dilan Polat değil, bol takipçili pek çok toplumsal medya hesabı, kendi markasıyla kozmetik eser satışı gerçekleştiriyor.

Piyasada epeyce rahat bir biçimde satılan bu eserlerin sıhhate ziyanlı olup olmadığı ise bilinmiyor. Zira eserlerin satış öncesi sıhhate uygunluğunu denetim eden ve onaylayan bir yapı bulunmuyor. Kozmetik eser satışı yapan isimlerden olan tabip Tayyar Öz, geçtiğimiz günlerde yayınladığı bir görüntü ile eserlerinin ‘Sağlık Bakanlığı onaylı’ olduğunu söyledi lakin bakanlığın bu türlü bir misyon tarifi yok.

Peki her gün binlerce eserin satıldığı kozmetik kesiminde tüketici neye güvenmeli? İstanbul Eczacı Odası İdare Şurası Üyesi Murat Tülü, bu soruyu “Kozmetik alanında tam bir denetimsizlik var” halinde cevaplıyor.

İstanbul Eczacı Odası İdare Heyeti Üyesi Murat Tülü

ÜRÜNÜN ÜTS’DE ÇIKMASI BAKANLIK ONAYLI OLDUĞU MANASINA GELMİYOR

Polat çiftine yönelik soruşturma, çiftin zenginliğinin telaffuzlarının bilakis hoşluk merkezlerinden ve eser satışlarından gelmediğini ortaya koyuyor. Münasebetiyle emsal ticari faaliyette bulunan fenomenlerin de gelirleri merak uyandırıyor. Bunlardan biri de hekim Tayyar Öz. Eşi Hasret Lina Öz ile lüks hayatını toplumsal medya hesaplarından sergileyen Öz aslında Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı. Lakin gerek toplumsal medya hesabı gerekse de e-ticaret siteleri aracılığıyla Eliamora markasıyla güneş kreminden cilt kremine kadar uzayan bir yelpazede kozmetik eser satışı yapıyor. Öz çifti, ‘nereden geliyor bu değirmenin suyu’ soruları toplumsal medyada dönmeye başlayınca geçtiğimiz günlerde Tiktok üzerinden bir görüntü yayınlayarak kendileri hakkındaki argümanlara karşılık verdi.

Videoda Öz, markasına ilişkin bir eseri göstererek Sıhhat Bakanlığı’na bağlı Eser Takip Sistemi’ne (ÜTS) girişini yaptı. Sistemde eserin kaydının çıkması üzerine, eserlerinin ‘Sağlık Bakanlığı onaylı’ olduğunu söyledi. Öz, burada aldatıcı bilgi verdi zira bir eserin kaydının ÜTS’de çıkması ‘Sağlık Bakanlığı’ndan onaylı’ olduğu manasına gelmiyor.

ÜRÜN SATIŞ ÖNCESİ BAKANLIĞA BİLDİRİLMELİ

Satışa sunulan kozmetik eserlerinin, 30 Mart 2005 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan Kozmetik Kanunu’na uyması gerekiyor. Buna nazaran, kozmetik eserin piyasaya birinci kere arz edilmesinden evvel Sıhhat Bakanlığı’na bildiriminin yapılması zarurî. Daha sonra eserde yahut üreticide meydana gelen değişikliklerin de bildirilmesi mecburî. Tıpkı kanun, piyasaya arz edilen kozmetik eserlerin üretim yerlerinin kontrolü ile piyasa nezaret ve kontrolünün Sıhhat Bakanlığı tarafından yapıldığını tabir ediyor.

Ancak ‘onay’ kısmı bakanlığın misyon tarifi içinde bulunmuyor. Bununla ilgili bakanlığa bağlı Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu’nun sitesinde ‘sıkça sorulan sorular’ başlığı altında yer alan ‘Kozmetik eserler Sıhhat Bakanlığı’ndan müsaadeli midir’ sorusunun karşılığında bu nokta açıkça tabir ediliyor. Karşılıkta şöyle deniliyor: “5324 sayılı Kozmetik Kanunu yeterince 30.03.2005 tarihinden itibaren Bakanlığımızca kozmetik eserler için rastgele bir müsaade ve onay dokümanı düzenlenmemektedir. Kozmetik eserlerin ambalajında ‘Sağlık Bakanlığı onaylıdır/izni vardır’ üzere ibarelere prestij edilmemesi gerekmektedir.”

‘BİLDİRİMİ YAPILMIŞ ESER İLE BİLDİRİMİ YAPILMAMIŞ ESER ORTASINDA ÇOK FARK YOK’

Peki, bu eserleri kim onaylıyor, neye nazaran piyasada satışı yapılıyor? İşte bu noktada büyük bir boşluk kelam konusu. İstanbul Eczacı Odası İdare Şurası Üyesi Murat Tülü, ‘boşluk’ nedeniyle piyasaya bir sürü eser sürüldüğünü ve halk sıhhati ile oynandığını belirtiyor.

Tülü, kozmetik eserlerin ÜTS sistemine bildiriminin satışı için kâfi olduğunu söz ediyor. Bu bildirim sürecinin bakanlıktan onay manasına gelmediğini belirterek “Üretici, ürettiği eserin lot seri numarasını bildirmekle mükellef. Eczane ya da öteki bir kozmetik satış noktasına bakanlıkça kontrol yapıldığı vakit birinci olarak bu eser ‘ÜTS’de kayıtlı mı, değil mi’ ona bakıyorlar. Kontrol bu kadar yani… ÜTS’de kayıtlı değilse bu eser ‘bildirim yapılmamış’ eser kategorisine giriyor, ona da ‘sahte ürün’ diyorlar. Hâlbuki bildirim yapılmış eserle yapılmamış ortasında çok fark yok” diyor.

‘HALK SIHHATİ İLE OYNANIYOR’

Tülü’nün kelamını ettiği bildirim, ÜTS sisteminden yapılabiliyor. İstenilen bilgilerin girilmesiyle eser için elektronik müracaat oluşturuluyor. Yapılan kozmetik eser bildirimlerine istinaden bakanlık tarafından bildirimin kayda alındığına dair rastgele bir yazı yahut doküman düzenlenmiyor. Ayrıyeten bakanlığın sitesinde, kozmetik eserin sıhhate uygunluğuna dair tüm sorumluluğun üreticide olduğu belirtiliyor.

Kozmetik eser kesiminde satılan eserlerin üçe ayrılması gerektiğini vurgulayan Tülü, denetimsizliğe dair şu örnekleri veriyor: “Kozmetik, besin destekleri ve tıbbi aygıt statüsündeki eserler olarak ayırmalıyız. İlaç dışında yalnızca bildirim üzerinden işleyen bir sistem var. Kozmetik Sıhhat Bakanlığı’na, besin destekleri Tarım ve Orman Bakanlığı’na bildiriliyor. Bir de tıbbi aygıt statüsü kısmı var. Mesela zayıflattığı söylenen kapsüller var. Bunlar için tıbbi aygıt statüsünde ruhsat alınıyor, kontrolden kaçılıyor böylelikle. İşi kolaylaştırmak için uydurulmuş bir sistem. Büyük problemlerden bir başkası de diz içine uygulanan asitler. Şu an önüne gelen medikalci, bu eserleri bildirim yaparak getirtiyor ve istediği fiyata satıyor. Kozmetikte yoldan çıkılmış durumda. İnternet de buna sebebiyet veriyor. Önemli biçimde halk sıhhati ile oynanıyor.”

Kozmetik Üreticileri ve Araştırmacıları Derneği Lideri Levent Kahrıman

‘İLGİLİ TESTLERİ VE EVRAKLARI SAĞLAYAMAYAN MARKALARA İDARİ VE CEZAİ YAPTIRIMLAR UYGULANIR’

Kozmetik eserlerin kontrolü ve onayıyla ilgili soruları Kozmetik Üreticileri ve Araştırmacıları Derneği’ne de yönelttik. Dernek Lideri Levent Kahrıman, Sıhhat Bakanlığı’nın daha evvel verdiği onayın 2005 yılındaki değişiklikle bildirim olarak değiştiğini söyledi.

Kahrıman da kozmetik eserlerin üretim ve piyasaya verilme süreçlerinin bir dizi testten geçmesi gerektiğini anlattı fakat Kahrıman da bu testlerin firmanın sorumluluğunda olduğuna işaret etti. Kahrıman bahisle ilgili şu bilgileri verdi: “Kozmetik eserlerin piyasaya çıkarılırken mikrobiyoloji, stabilite, kollayıcı aktiflik testi üzere testleri satış öncesinden yapılmak zorundadır. Ayrıyeten eserler, etiketleri ya da başka bağlantı kanalları üzerinden birtakım tezlerde bulunuyorsa, bunları ispatlayacak testleri de yapmak zorunda. Öte yandan ‘organiktir, vegandır’ üzere kimi içerik odaklı argümanları varsa bunları da ispatlayan sertifika ya da testleri sağlamak zorundalar. Kozmetik eserleri, Sıhhat Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyetlerini yürüten Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu (TİTCK) denetler. İlgili testleri ve dokümanları sağlamayan markalara idari ve cezai yaptırımlar uygular. Ayrıyeten Ticaret Bakanlığı, Reklam Heyeti ile ilgili reklamları tanıtımları denetler. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, çevresel tesirleri ile ilgili olarak kontroller sağlar. Ayrıyeten lokal otoriteler (Belediyeler, OSB’ler) de kozmetik işletmelerinin işletme açılışı için gerekli alt yapı denetimlerini sağlarlar. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından da iş ve emekçi güvenliği ekseninde kozmetik işletmelerinde kontroller yaparlar.”

‘FASON ÜRETİM KOZMETİKTE SIKÇA KULLANILAN BİR YÖNTEM’

Son devirde dernek olarak tüketicilerden eserlerin üretim teknikleri ve inançlı olup olmadığına dair pek çok soru aldıklarını ileten Kahrıman, fason üretimin baş karışıklığı yarattığını lisana getiriyor. Dünyada kabul görmüş bir üretim biçimi olduğunu ve kozmetikte de çok sık kullanıldığını söyleyen Kahrıman, şöyle devam ediyor: “Üretim yeri olmayan fakat kozmetik markası oluşturmak isteyen teşebbüsçü, bir üretim yeri ile anlaşıp onun tesisinde kendi markasını yapabilir. Bu formda ülkemize üretim yaptıran çok fazla küresel, milletlerarası firmalar var. Eserlerin piyasaya verilmesi çok kolay değildir. TİTCK, ÜTS sisteminde bu sitelerde satılan eserleri denetim ederek Sıhhat Bakanlığı kayıtları doğrulanabilir. ‘Merdiven altı üretim’, bu kaydı olmayan markalar için söylenecek bir tariftir. Bir eser ÜTS ye kayıtlı fakat marka sahibi tarafından değil de öteki birisi tarafından üretilmiş ise bunu ‘sahte ürün’ diye tanımlarız.”

‘ETİKET OKURYAZARLIĞI ÇOK ÖNEMLİ’

Bir eserin kaydının ÜTS sisteminde yoksa ‘sahte ürün’ olarak değerlendirildiğini tabir eden Kahrıman, tüketicilerden etiketleri okumalarını istiyor. Etiket okuryazarlığı ile ilgili dernek olarak bir çalışma içinde oldukları bilgisini paylaşan Kahrıman, “Ürün etiketi okumak çok değerli. Maalesef etiket okuryazarlığı konusunda çok eksikler yaşanıyor. Bunun için KÜAD olarak bir hazırlık içindeyiz. Fiyatsız olarak yayınlayacağımız ‘Kozmetik Eser Etiketi Nasıl Okunur?’ başlıklı cep kitabımızda bu hususları netleştirmek istiyoruz. Kullanıcı, ‘merdiven altı bir eser mü alıyorum’ diye kaygı ediyorsa, ÜTS’den elindeki eseri denetim edebilir. Eser üzerinde vaatler ve savlar varsa bunları doğrulayacak testleri marka temsilcilerinden isteyebilir. Markaların toplumsal medya hesaplarından yararlanabilirler” diyor.