Uydurma makale ile aykırı köşe: ‘Editör kadar hakemler de bu rezaletten sorumlu’

İZMİR – Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nden Prof. Dr. Recai Coşkun, karşılaştığı birçok “bilimsel makalenin” ve “bilimsel kitap ve kitap bölümlerinin” hiçbir bilimsellik telaşı taşımadığını görmesi sonucu, içeriği ve kaynakçası “uydurma” olan bir makale hazırladı. Coşkun bu makaleyi hakemli bir dergiye yolladı. Coşkun’un makalesi kısa müddette kabul aldı ve yayımlandı.

Makalede, “M.Ö. 3000 yılında Oğuz Kağan’ın yazdığı kitap”tan “Hitler’in Gamalı Haç Yayıncılık’tan çıkan kitabı”na kadar gerçek olmayan, düzme yapıtlara atıflar yer aldı. Yaşanan bu durum yayımlanan makalelerle ilgili birçok soru işaretini de beraberinde getirdi.

Coşkun, yayımladığı bir belge ile uydurma makalesi ile ilgili merak edilen sorulara karşılık verdi.

‘EN AĞDALI CÜMLELERİ KURARAK NE KADAR SAÇMALAYABİLİRİM?’

Kurguladığı makalenin iki sayfalık bir taslağını akademik hassasiyetleri yüksek ve tertipli olarak bilimsel tartışmalar yaptığı üç meslektaşına gönderdiğini söyleyen Coşkun, aldığı geri bildirimlerin kendisini cesaretlendirdiğini söyledi:

“Makale önsözde sıkça tekrarlanan birbiriyle çoğunlukla çelişik tabirlerin etrafında örgülendi. Temel dürtüm ‘en ağdalı cümleleri kurarak ne kadar saçmalayabilirim?’ idi. Makalenin ‘İacer’ yani tersten ‘Recai’den yapılan başlık altı alıntısında ‘…’zira saçmalamada bilgeliğin tözü vardır. Bütün bilgelikler birincinin saçmalık damgası yeme yazgısını paylaşır’ demektedir 2016, s.1).’ Ben de son periyotlardaki okumalarımın ve bende derin izler bırakan düşünürlerin tanınan kültür ile harmanlanması biçiminde bir saçmalama unsuru geliştirdim. Gerisi tabiatıyla geldi. Elimde onlarca sayfa gereç birikti. Onların bir kısmını makaleye dönüştürdüm.”

‘HİÇBİR GERÇEK ÇALIŞMAMA NASİP OLMAYAN BİR POPÜLARİTEYE ULAŞTI’

Makaleyi hangi mecmuada yayınlayacağına karar verirken, “Dergipark’ta yer almalı, fiyat talep etmeli, editörünün unvanı profesör olmalı” halinde üç ölçüt belirlediğini vurgulayan Coşkun, “’Social Sciences Research Journal’ mecmuası makaleyi gönderdiğimde bu üç özelliğe sahipti. Lakin, kelamı edilen makalenin yayınlanmasından bağımsız olarak, bir yılda çıkardığı 15 sayı nedeniyle ‘Dergipark’tan çıkarılmıştı” dedi.

Makalesini bu dergiye göndermesinde belirleyici olan bir öteki nedenin, mecmuanın evraklarıyla ilgili irtibatlar tıklandığında dokümanlar yerine diş kliniğinin reklamına ulaşılması olduğunu söz eden Coşkun, “Bu makaleyi ünlü olmak için mi yaptınız?” sorusuna ise şöyle cevap verdi:

“Şahsıma ilişkin bir toplumsal medya hesabı yoktur. Makaleyi sadece 300 civarında akademisyen meslektaşımla akademik çalışmalarımızı paylaştığım ‘researchgate’ platformunda paylaştım. Yeterli bir işletmeci ve teşebbüsçü olmadığım şundan muhakkak ki ‘elimdeki ürünün’ ne kadar değerli olduğunu takdir edip ‘piyasaya’ süremedim. Makalem toplumsal medyada bilmediğim hesaplarca paylaşıldı. Bugüne kadar yaptığım hiçbir gerçek çalışmaya nasip olmayan bir popülariteye ulaştı. Lakin bu benim planladığım veya öngördüğüm bir şey değildi. Kaldı ki böylesi bir makale yapmak kendimi her tarafıyla sorgulatmayı da göze almak demektir. Aldığım teşekkürlerden bir kısmının ‘cesaretimden’ ötürü olmasının ne manaya geldiğini idrak edecek durumdayım. Dahası, bundan bu türlü Türkiye’de makale yayınlatma alanımın epey kısıtlandığının da farkındayım.”

‘EDİTÖRE AKADEMİK TOPLULUKTAN ÖZÜR DİLEMESİNİ SÖYLEDİM’

Dergide bu çeşit bir makalenin yayınlanmasının başka makaleleri şaibeli kılmayacağını belirten Coşkun mecmua ve editörü ile ilgili şu yorumu paylaştı:

“Dergi editörü olaydan sonra beni aradı. Haliyle çok müteessir. İki hakeme gönderdiğini belirtti. Kendisine editörün de sorumlu olduğunu söyledim. Editör, kendi uzmanlık alanının Ekonometri olması nedeniyle makaledeki kurguları fark edemediğini söyledi. Meğer makaleyi bir alan editörüne göndermesi gerekirdi. Hasebiyle bunlar kabul edilebilir münasebetler değildir. Bir kişinin yönettiği bir akademik mecmuada yılda 15 sayı basılmaz. Her sayıda onlarca makale yer almaz. Diş kliniği reklamı olmaz. 500 TL olan yayın fiyatını ‘talep koşullarına’ bağlı olarak 1000 TL’ye çıkarmaz. Doçent olmak isteyen meslektaşlarının bu korkusunu maddi getiriye dönüştüremez. Editör kadar hakemler de bu rezaletten sorumludurlar. Editöre böylesi bir olayın kesimi olduğu için akademik topluluktan özür dilemesi istikametinde görüşlerimi aktardım.”

‘UZUN YILLAR AKADEMİK ÇALIŞMA YAPMAMIŞ HOCALAR ÇOK HOŞNUT’

Makaleyi siyasi materyal yapanların makaleyi okumadıklarını, yalnızca kaynakçadan hareketle yorum yaptıklarını vurgulayan Coşkun, bu durumun da kendi içinde bir öteki ‘ironi’ olduğunu belirterek ne tıp yansılar aldığını şöyle anlattı:

“İlk kümede benimle tıpkı dertleri taşıyanlar var. Onlardan gelen reaksiyonların büyük çoğunluğu övgü ve teşekkür biçiminde. Birçoğunun kahkahaları hâlâ kulağımda. Bir küme ise makaleyi siyasi gerece dönüştürme uğraşında. Meğer bu durum siyasi olmaktan çok sosyolojik ve ahlakidir. Makaleyi siyasi materyal yapanlar (ki bunların birden fazla yalnızca kaynakçaya bakarak yorum yapıyorlar) ikinci kümesi oluşturuyorlar. Bu küme için bir sonraki sayfada kimi eserler önerdim. Makaleyi düşük yayın başarımlarına münasebet gösterenler ise en küçük kümesi oluşturuyor. Yıllar boyunca akademik çalışma yapmamış hocalarımız bu makaleden çok hoşnutlar: ‘İşte biz bu yüzden makale yayınlamıyoruz!’ deme haklarını keyiflerince kullanıyorlar.”

‘DENİZ SEKİ, KÜÇÜK EMRAH VE M. GÜRSES MARKSİST DEĞİLDİR’

Coşkun, “Makaleye bilimsel tenkitler geldi mi?” sorusunu şöyle yanıtladı:

“Evet. Birincinin asistanım kaygılı bir sesle ve yutkunarak ‘Hocam nasıl söyleyeceğimi bilemiyorum. Kimi arkadaşlar aradı. Bir makale kaynakçası gönderdiler. ‘Recai Hoca rezil oldu’ dediler. Bu kaynakçada kimi yanlışlar var, hoca çabucak düzeltsin teklifinde bulundular’. Kendisine ‘Sakin ol, ben gerekli düzeltmeyi yaparım. Sen de o arkadaşlara söyle makalenin tamamını okusunlar sanki öteki yanılgılarım da var mı, bildirsinler lütfen’ diye salık verdim.

Sosyal medyada bir hocamız uyardı: ”Kağan, O. (M.Ö. 3000)’ tarihi çok yanlış olmuş’ dedi. Doğrusu ‘M.Ö. 3001′ olmalıydı.’ Emin olamayınca ben de iktisat tarihçisi pahalı bir hocama bunun doğrusunun ne olduğunu sorunca kendisi, ‘3001 de yanlış’ dedi, ‘Doğrusu 3002 olmalı lakin İsa’dan sonra!’

Çok pahalı bir meslektaşım makalede bariz kusurlar olduğunu söyledi ve bilhassa şu düzeltmeleri önerdi: ‘Engels’in Marks’a ‘iki gözüm’ dediğini gösteren bir mektup yoktur’. ‘Deniz Seki, Küçük Emrah ve M. Gürses Marksist değildir’, ‘Manifesto 1948’de değil, 1848’de yayınlanmıştır, o yüzden hortlaktan korkmana gerek yoktur, hem hayalet Türkiye’de değil, Avrupa’da dolaşıyor’, ‘Diyalektiğin Moskova’da öldüğü burjuvazi söylentisidir, o yaşıyor lakin yerini bilen yok'”

‘AKADEMİK TEŞVİK UYGULAMASI SONLANDIRILMALI’

“Akademik topluluğun en bilgesi değilim. En akıllısı, en kahramanı, en niteliklisi hiç değilim” diyen Coşkun, şu teklifleri sıraladı:

-Doçentlik kelamlı imtihanı kesinlikle geri getirilmelidir. Bu yolla emeği olmadan makaleye ismini yazdıranları ayıklamak mümkün olacak; bilimsel çalışmalara daha fazla itina gösterilecektir (Üniversitelerarası Konsey Başkanlığı’nın 2024 yılından itibaren geçerli olmak üzere doçentlik müracaat yayınları için getirdiği ölçütler olumlu olmakla birlikte kâfi değildir).

– Akademik teşvik uygulaması sonlandırılmalıdır. Nitelikli yayınlar öteki yollarla desteklenmelidir.

– Bir mecmuanın ‘TR Dizin’de taranabilme ölçütleri açıkça duyurulmalı ve bu ölçütler her dergiye sıkı biçimde uygulanmalıdır. TR Dizin’de yer alan mecmuaların yayın süreçlerini ferdî bağlantılar üzerinden değil, akademik korkular doğrultusunda yürütmeleri sağlanmalıdır. Çok nezih ve ihtimamlı mecmuaların yanında kendi klanı dışında kalan akademisyenlere zinhar yol vermeyen mecmualar de mevcuttur. Editörlerin ve idare gruplarının eser sahipleriyle kurdukları bağlantı lisanı bazen sıkıntılı ve incitici olmaktadır.

– Batıda ‘açık erişim’ gerekçesiyle geliştirilen ‘makale ücreti’ talebi Türkiye’de esasen açık erişim olan mecmualarda giderek yaygınlaşmaktadır. Bilhassa kamu üniversiteleri mecmualarında yaygınlaşan fiyat talebi uygulamasına son verilmelidir.

– Derleme kitap uygulamasına (e-postam fiyat karşılığı seri üretim derleme kitap kısmı duyurusuna çıkmış ‘akademisyenlerle’ yaptığım tartışmalarla doludur) katiyen son verilmelidir. Buna bağlı olarak Türkiye dışında bir şube yahut merkezi bulunmayan, bastığı kitapların büyük çoğunluğu Türkçe olan yayınevlerinin ‘Uluslararası Yayınevi’ statüsü kaldırılmalıdır.

‘ORTALIK BİRAZ DURULSUN, VAKİT GEÇSİN’

Son kelam olarak, “Öngörmediğim biçimde gündeminizi meşgul ettim, kusura bakmayın. Artık kendimi derin bir sessizliğin huzur iklimine bırakıyorum. Hoşça kalın” diyen Coşkun, akademik topluluğa şu notu bıraktı:

“Makalenin ikinci kısmı var. Onu yayınlatmak için 1200 TL ödeyerek bir kitap editörü ile kitap kısmı yazmak için daha evvel anlaşmıştım, lakin artık o arkadaş benim kısmı yayınlamaz (içimden bir ses ‘muhtemelen yayınlar’ diyor fakat kulak gerisi ediyorum o sesi). Artık ortalık biraz durulsun, vakit geçsin, o «bilimsel» kitap editörleri bana yeniden ‘akademik teşviğe uygun’ kitap kısmı yazma teklifi içerir e-postalar gönderirler. Enflasyon farkını da dikkate alarak kenarda köşede 2500 TL ayırdım. Gerekirse iki kısım halinde müellifim.”

Dosyanın tamamına